Chi Lan hồ điệp (danh pháp: Phalaenopsis Blume (1825)), viết tắt là Phal trong thương mại, là một chi thực vật thuộc họ Lan chứa khoảng 60 loài. Đây là một trong những chi hoa lan phổ biến nhất trong thương mại với việc phát triển nhiều loài lai nhân tạo.
Những loài cây này thường bám chặt vào cây ở trong rừng sâu hoặc bám vào đá. Chúng có lá to, rộng, mọng nước và cuống hoa uốn cong mang nhiều hoa. Thông thường, một cây sẽ có từ 5 đến 10 lá và nhiều rễ màu trắng.
Trong thiên nhiên, Phalaenopsis phát triển trong tất cả các vùng nhiệt đới châu Á, Cây phát triển trong tự nhiên ở nhiệt độ ngày là 28-35°C, đêm: 20-24°C và độ ẩm tương đối cao. Phalaenopsis ưa bóng râm, cây có khả năng hấp thụ chất dinh dưỡng qua rễ và lá. Rễ cũng đóng vai trò neo giữ cây.
1. Cách trồng hoa lan hồ điệp
Với Hồ Điệp thì kinh nghiệm cho thấy, không cần tưới nước nhiều nhưng do Hồ Điệp rất thích ẩm nên rất dễ bị nấm, do đó phải thường xuyên phun thuốc phòng nấm.
Mùa khô, nếu gió nhiều, cây dễ mất ẩm, nên thường xuyên kiểm tra để tưới thêm. Mùa mưa nên tránh không cho nước mưa đọng trên lá, không để mưa trực tiếp vô lá làm thối lá. Trồng trong chậu kín, muốn giữ ẩm tốt thì không nên tưới nhiều làm thối rễ. Trồng thoáng, để rễ mọc phía trên thì tưới nước thường xuyên để giữ độ ẩm.
1.1. Nhu cầu về độ ẩm của hoa lan hồ điệp
Độ ẩm là một yếu tố quan trọng đối với cây lan. Là một phần khồn thể thiếu trong cách chăm sóc cây lan hồ điệp. Hoa lan hồ điệp sống trong điều kiện rất ẩm ướt trong tự nhiên. Do đó, chúng sẽ phát triển tốt nhất trong môi trường trong nhà ẩm ướt hơn. Điều này có thể gây khó khăn hơn cho việc trồng lan trong môi trường có sử dụng điều hòa. Nơi không khí sẽ khô hơn nhiều so với lý tưởng. Hầu hết các loài lan hồ điệp như độ ẩm từ 50 đến 100%. Do đó, nên đảm cây có độ ẩm từ 50 đến 60%. Vì đây sẽ là một sự thỏa hiệp tốt giữa những gì tốt cho lan của bạn và những gì bạn có.
Cách tưới nước cho lan hồ điệp
Không tưới nước lên lá và hoa của lan. Bạn chỉ nên tưới nước cho rễ lan của bạn. Tưới lên lá và hoa của hoa lan có thể dẫn đến tất cả các loại vấn đề. Nếu bạn đổ nước lên cây lan của bạn từ trên cao, bạn có khả năng để nước đọng trong vương miện nơi lá mới mọc.
Nước đọng này tạo điều kiện cho bệnh thối hình thành. Nó có thể rất nhanh làm hỏng cây của bạn hoặc thậm chí dẫn đến chết.
Nếu bạn vô tình lấy nước đọng trên lá, bạn nên thấm nước này bằng khăn giấy để giảm khả năng thối thân cây.
Không tưới phun sương lên lá
Nhiều người khuyên nên phun hoa lan của bạn bằng một làn nước mờ để tăng độ ẩm trong không khí trong vùng lân cận trực tiếp của cây lan. Điều này thường không phải là một ý tưởng tốt. Vì nó là một cách không hiệu quả để tăng độ ẩm cục bộ, và nước sẽ tập trung trên lá và hoa. Điều này có thể dẫn đến các đốm mốc phát triển trên lá, hoặc phổ biến hơn trên các cánh hoa của hoa.
1.2. Yêu cầu ánh sáng khi chăm sóc hoa lan hồ điệp
Về ánh sáng, Hồ Điệp không cần nhiều sáng, nhiều cây trồng trong nhà gần cửa sổ gắn kiếng, có chút ánh sáng ban ngày vẫn có thể cho bông. Hồ Điệp có đặc tính khi ra bông, nếu không cắt vòi khi bông tàn, để 1 thời gian vòi đó vẫn cho nhánh ra bông tiếp. Vì vậy, nếu chăm tốt, vòi bự thì nên để vòi sau khi hoa tàn, dưỡng cây 1 thời gian lại cho bông tiếp trên vòi đó.
Trong nhà, loài cây này nên đặt ở vị trí gần cửa sổ có ánh sáng nhưng nên tránh ánh sáng mặt trời trực tiếp. Người chơi hoa có thể cho đèn chiếu sáng nhân tạo. Các đèn chiếu sáng nên đặt ở phía trên của cây và nên chiếu ít nhất 12 đến 16 giờ hàng ngày. Trường hợp ở trong nhà kính, cây nên được che bằng tấm vải, nhất là trong mùa hè.
Lan hồ điệp cần nhiệt độ ban ngày là 18-29 độ C và nhiệt độ ban đêm là 13-18 độC. Trong suốt mùa thu, nhiệt độ nên duy trì dưới 16 độ C liên tục trong 3 tuần khi cụm hoa bắt đầu xuất hiện. Thông thường, sự thay đổi bất thường về nhiệt độ và độ ẩm có thể là nguyên nhân làm rụng nụ.
1.3. Phân bón và thuốc trừ sâu
Việc bón phân cho cây nên được tiến hành thường xuyên hơn vào mùa hè và khi cây đang trong giai đoạn tăng trưởng. Trong mùa đông, cây sẽ sử dụng chất hữu cơ ít hơn. Người chăm cây cần luôn tưới nước cho cây đầy đủ trước khi bón phân. Loại phân bón với công thức ổn định như NPK 14-14-14 là tốt nhất cho cây. Cây đang ra hoa cần được sử dụng phân công thức có hàm lượng photpho cao hơn. (10-30-20%).
Lan hồ điệp rất thu hút sâu hại như: sâu đục nụ, nhện, rệp, ốc sên. Những loài sâu hại bám vào lá cần được loại bỏ bằng nước xà phòng hoặc thuốc trừ sâu sau đó người chơi hoa nên rửa sạch lại lá bằng một miếng vải mềm.
1.4. Kích thích ra hoa
Hoa lan hồ điệp thường sẽ tàn sau khi nở 5-8 tuần tùy theo sự chăm sóc. Sau khi hoa tàn, người trồng có thể điều khiển cho cây ra hoa lại bằng cách cắt bỏ toàn bộ cuống hoa, phương pháp này rất tốt nếu cuống hoa đã già và có màu nâu. Tuy nhiên, nếu cuống hoa còn màu xanh, người chơi hoa chỉ nên cắt một đốt trên cuống hoa. Đoạn cành được cắt bỏ nên có độ dài khoảng 10-12cm, điều này có thể giúp cây hình thành một cành mới trong vòng 2-3 tuần sau.
1.5. Thay chậu
Lan hồ điệp có thời gian sống rất dài, vì vậy người chăm cây cần thay chậu cho cây. Có hai lý do mà cây cần được thay chậu, một là cây không sinh trưởng được trong chậu đang trồng, hai là giá thể bị phân hủy và không đủ không khí để duy trì cho rễ cây phát triển tốt. Việc thay chậu có thể thực hiện một lần trong một năm hoặc hai năm, mùa thích hợp nhất để thay chậu là mùa xuân.
Rễ cây phát triển lan ra sẽ phủ lên chậu và giá thể ở trong chậu làm bịt kín các khe hở giữa các rễ, không có khoảng trống giữa giá thể và rễ cây. Điểm bắt đầu của thân cây nên được giữ một đoạn ngắn ở dưới giá thể. Sau khi thay chậu, người chăm nên giữ cây trong bóng mát và tưới nước sau 3 ngày.
1.6. Cách cắt bỏ rễ hỏng
Nếu rễ cây bị hỏng nhiều, gỡ bỏ toàn bộ phần rêu nước trong bầu cây để cắt rễ thối, cắt bỏ toàn bộ các rễ bị thối hoặc dập gãy. Bôi vôi, keo vào vết cắt, bỏ ít xốp vào đáy chậu.
Cây bị cắt gần như hết rễ nên rất khó đứng vững trong chậu. Dùng một thỏi xốp hình chữ nhật, đặt vào chính giữa gốc cây, cho cây lên cục xốp đó. Buộc dây vào gốc và buộc cố định chắc chắn sang hai bên không cho cây bị lung lay khi cầm chậu.
Để cây vào chỗ mát, tránh mưa tuyệt đối, để khô khoảng ba ngày sau thì tưới đẫm toàn bộ chậu 1 lần.
2. Cách chăm sóc hoa lan hồ điệp mới vào chậu
Lan Hồ Điệp là loại cây ưa sáng và rất cần ánh sáng để có thể phát triển tốt. Lúc vừa mua lan về nhà ta nên để lan hồ điệp ở chỗ có ánh sáng vừa phải như: vị trí ngay gần cửa sổ, phòng khách với các loại đèn chiếu sáng …
Nguồn ánh sáng lý tưởng nhất để lan Hồ Điệp lớn mạnh chính là ánh mặt trời vào lúc sáng sớm và chiều tối. Lan Hồ Điệp phát triển tốt nhất ở nơi có độ ẩm từ 50-80%.
Chú ý: Tuyệt đối không được để chậu lan hồ điệp trực tiếp dưới ánh nắng mặt trời, vì cây có khả năng sẽ bị vàng lá, cháy thân lá và hoa nhanh tàn.
Đối với các loại chậu dung để trồng Lan cần chọn chậu có độ nông để cho rễ phát triển ích lợi và cho cây dễ dàng quang hợp. Cây con ta bắt buộc dùng chậu 5cm, sau 4 – 6 tháng cây lớn thì chuyển hẳn qua chậu 8, 3cm, sau 9 – 12 tháng đổi sang chậu 12cm.
Giá thể trồng là một yếu tố rất trọng yếu quyết định việc sống sót và tăng trưởng của cây. Nên chọn các loại giá thể có độ tơi xốp, thoáng khí có khả năng giữ nước cũng như thoát nước tốt như: rễ quyết, dớn trắng, cốt gừa, than bùn, vụn sứ, đá chân chu,… Đối với mỗi loại giá thể khác nhau cần có giải pháp chăm sóc khác nhau đặc biệt là việc tưới nước.
Để nhân giống cây con bạn có thể tách mầm cây từ các chậu lan to đã trồng lâu ngày, mỗi chậu trồng từ 2-3 nhánh. Trước khi cắt cần dùng cồn để khử trùng dao, vết cắt cần gọn, sau khi cắt xong bạn cần bôi một ít vôi vào vết cắt để vết cắt mau liền lại.
Trước khi lấy cây ra khỏi bình buộc phải đặt bình nuôi vào nhà ấm 3 -4 ngày để luyện cây, sau đó lấy cây con ra, dùng nước không bẩn rửa hết aga & chất nuôi, cần cực kỳ cẩn thận để tránh gây thương tổn rễ. Sau đó bạn hãy dùng dung dịch Bicromat Kali 0, 05% hoặc các loại nước khử trùng để ngâm 5 phút diệt trùng. Sau khi khử trùng lấy cây ra và chia thành từng cái: hai lá cách nhau hơn 5cm là đặc cấp, từ 3 – 5cm là cấp một, 2 -3 cm là cấp hai.
Cây Lan hồ điêp con sau khi đã được hong khô rồi sử dụng giá thể bọc rễ lại chỉ để hở gốc và lá. Bình thường đối với cây con đặc cấp, bạn nên trồng thẳng vào chậu 7cm, cây cấp một trồng vào chậu 5cm. Đối với cây cấp hai bạn có thể trồng vào khay 128 lỗ hoặc khay ươm cây non đều được.
Trong khoảng thời gian này cần đảm bảo tưới vừa đủ lượng nước cho cây vì lúc này sức chịu hạn của cây con vẫn còn rất yếu. Nhiệt độ ở thời kỳ này cần được cố định không được thấp hơn 20oC, tốt nhất là duy trì ở khoảng 23oC, đồng thời cần đảm bảo độ thông gió tốt cho cây. Sau khi trồng Lan hồ điệp 1 tháng chớ nên vội bón phân do rễ chưa vươn dài nhiều, rất cần phải xem xét cụ thể tình hình sinh trưởng, cách 7 – 10 ngày bón 1 đợt phân loãng mật độ N: P: K = 30: 10: 10 nồng độ 30 – 40 mg/lít và thêm vào một trong những lượng KH2PO4 và nhân tố vi lượng để kích thích rễ phát triển & tăng sức chống bệnh cho cây.
Cây con sau khoảng thời gian 4 – 6 tháng trồng trong chậu 5cm lúc này khoảng cách giữa 2 lá khoảng 12 cm, thì nên tiến hành thay chậu lần thứ nhất. Lấy cây con ra, sử dụng giá thể thích hợp để bao bọc rễ, rồi cho cây vào chậu nhựa 8, 3cm trong suốt để đảm bảo độ thoát nước tốt cho cây. Sau khi thay chậu cho cây bạn nên phun dung dịch diệt khuẩn và nhớ kỹ là không được phun nước trong vòng 3 – 5 ngày nhưng vẫn cần giữ ẩm cho cây. Sau khi thay chậu được từ 3 đến 10 ngày phun bạn có thể hoà phân vào nước để phun cho cây. Lúc này bạn chỉ nên sử dụng các loại phân hữu cơ như Komix, thường dung dịnh ngâm đầy đủ loại xác động thực vật với mức 3 – 5ml/lít.
3. Cách chăm sóc hoa lan hồ điệp chơi Tết
Có thể nói trong những năm gần đây thì việc chọn lan hồ điệp làm hoa trang trí dịp Tết càng ngày càng phát triển. Tuy nhiên nhiều người mới bắt đầu chơi lan do không biết được đặc tính của cây lan hồ điệp, kỹ thuật trồng, chăm sóc buộc phải có năm lan hồ điệp nở sớm, sở hữu năm nở muộn ko đúng vào dịp Tết hoặc không thể làm cho lan hồ điệp ra hoa.
Để mỗi năm lan hồ điệp đều ra hoa vào đúng vào dịp Tết Nguyên Đán, người trồng lan hồ điệp cần phải nắm bắt được tính cách khá “đỏng đảnh” của các nàng lan này là chịu ẩm nhưng lại hoàn toàn không ưa ướt. Dưới đây có một số mẹo nhỏ giúp cho bạn trồng lan hồ điệp tốt hơn: Mẹo nuôi lan hồ điệp và kích thích lan ra hoa vào dịp tết.
3.1. Thời gian để thực hiện việc kích thích
Lan hồ điệp đề xuất thời gian 2 tháng từ lúc vừa mới nhú ra nhánh hoa đến lúc các bông hoa trên nhánh đều nở. Đồng thời, do lan hồ điệp vốn có ưu điểm là lâu tàn nên ta hoàn toàn có thể thoải mái cho nó ra hoa trước mùng 1 Tết khoảng từ 15 đến 20 ngày để hoa có thể nở hết vào ba ngày Tết.
Do đó, bài toán chăm sóc, bón phân như thế nào để Lan Hồ Điệp ra hoa đúng Tết cần được thực hiện ngay từ 15 đến 20 tháng 9 (Âm Lịch) sao cho lúc này cây phải nhú nụ rồi thì mới có khả năng nở hoa đúng Tết.
3.2. Cách tuyển chọn lan hồ điệp để kích hoa tết
Bạn cần phải chọn những cây lan đã thật sự trưởng thành, là những cây đã ra hết lá non, với ít nhất khoảng từ 3 đến 4 cặp lá.
3.3. Cách bón phân cho lan hồ điệp ra hoa tết
Bạn nên sử dụng các loại phân bón lá có phần trăm NPK 10-30-20 (hàm lượng Photpho, Kali cao), liều lượng cho mỗi lầ bón từ 1/2-1g cho 4lit nước để kích thích cây nhanh ra hoa, tốt nhất là cách 1 tuần nên phun 1 lần. Thực hiện trong suốt từ 3 đến 4 tuần thì bạn chắc chắn sẽ thấy cây bắt đầu cho ra vòi hoa.
Thời điểm vòi hoa đã đạt đến độ dài từ 2 đến 3 cm, bạn hãy chuyển sang sử dụng phân bón lá NPK 15-20-30 (hàm lượng Kali cao hơn NPK 10-30-20 ). Cứ 6 đến 7 ngày thì hãy phun cho cây 1 lần để kích thích cho vòi hoa vững mạnh và nhanh dài hơn. Đồng thời, với loại phân bón lá này cũng có khả năng giúp cho màu sắc của hoa sau khi nở đc thắm hơn, lâu tàn hơn và tránh được nguy cơ tiềm ẩn thối hoa.
Chăm sóc đều đặn trong suốt 45 đến 50 ngày như thế, đến khoảng tháng 12 (âm lịch), lúc này là thời điểm cành hoa bắt đầu nở bông thứ 1, và sau 2 tháng thì cây lan vẫn nở hoa rộ.
4. Phương pháp chăm sóc hoa lan hồ điệp sau Tết
Như đã giới thiệu ở phần trên, Lan hồ điệp vốn là loại cây chuyên sống ở vùng khí hậu ôn đới, đồng thời cây chỉ ra vòi hoa khi khí hậu bắt đầu chớm lạnh. Vì vậy việc chăm sóc Lan hồ điệp sau Tết cần đòi hỏi phải có công nghệ và thời gian. Tuy nhiên, nhiều gia đình lại thường quên hoặc chăm chút lan không chu đáo, bởi thế phần lớn lan đều bị chết hoặc không thể phát triển tiếp sau khi chưng tết xong.
Sau Tết, khi đa phần hoa trên các cần lan đã tàn, muốn cho cây sống sót và nhanh phục hồi, ta nên dỡ chậu lan ra thành từng cây một để trồng và chăm sóc.
Các cây lan hồ điệp trưng bày ngày Tết thường ghép vào các chậu lớn tạo nên những giò lan rực rỡ. Tuy nhiên, sau Tết, do các gia đình bận rộn nên thường quên hoặc chăm sóc lan không chu đáo, vì thế phần lớn lan bị chết hoặc không thể phát triển, hoặc lụi dần do người chơi không mấy quan tâm đến hoặc chưa biết chăm sóc nó ra sao sau khi tàn hoa.
Dùng kéo cắt bỏ ngồng hoa, cách mắt ngủ cuối cùng trên cần hoa khoảng 3 cm. Không nên cắt sát cần cuống, dễ làm dập gãy lá và dễ bị thối lan vào thân cây. Chỗ mắt ngủ còn lại trên cần hoa có khả năng cho ra cây con, dùng bông y tế chấm ít thuốc atonic đặt vào chỗ mắt ngủ khoảng một tuần rồi mở ra, sau 1-2 tháng có khả năng ra cây con.
- Đối với các lá bị bệnh ít, tỷ lệ vàng úa chưa quá 1/3 lá thì ta cố gắng giữ lá đó bằng cách dùng dao lam hoặc dao thật sắc khoét bỏ phần bị lá bị hỏng.
- Đối với các lá bị bệnh nhiều, mặt sau lá có dấu hiệu nấm, nhện loang rộng nên cắt bỏ hoàn toàn.
Tiếp theo, xử lý phần gốc và rễ: Người trồng nên quan sát rễ cây. Đa phần các cây hồ điệp trồng công nghiệp bằng rêu nước, dịp Tết do người nhà vườn hoặc người chơi tưới nước nhiều, do vận chuyển, cắm que sắt uốn hoa làm cho rễ cây bị thối rất nhiều. Ta cần rút bỏ bầu nhựa.
- Nếu thấy rễ cây vẫn còn tươi xanh, thối ít thì ta cố gắng giữ nguyên cả bầu của cây, dùng kéo sạch cắt bỏ tất cả các rễ thối, để nguyên các rễ vẫn còn tươi xanh. Bôi vôi, hoặc sơn móng tay, hoặc thuốc làm liền da cây, hoặc keo 502 vào tất cả các vết cắt đặt nguyên bầu cây vào chậu, dùng dây cố định chặt gốc cây lan không cho lung lay. Đổ dớn cọng đã xử lý nấm vào xung quanh chậu vỗ nhẹ cho hơi chặt, không phủ kín lên gốc để quan sát sự phát triển của rễ cây.
- Nếu rễ cây bị hỏng nhiều, gỡ bỏ toàn bộ phần rêu nước trong bầu cây để cắt rễ thối, cắt bỏ toàn bộ các rễ bị thối hoặc dập gãy. Bôi vôi, keo vào vết cắt, bỏ ít xốp vào đáy chậu.
Cây bị cắt gần như hết rễ nên rất khó đứng vững trong chậu. Dùng một thỏi xốp hình chữ nhật, đặt vào chính giữa gốc cây, cho cây lên cục xốp đó. Buộc dây vào gốc và buộc cố định chắc chắn sang hai bên không cho cây bị lung lay khi cầm chậu.
- Để cây vào chỗ mát, tránh mưa tuyệt đối, để khô khoảng ba ngày sau thì tưới đẫm toàn bộ chậu 1 lần.
- Pha phân bón B1 hoặc thuốc kích thích tăng trưởng như Atonic, K/H …thật loãng, tỉ lệ 1/2 thìa cà phê cho 20 lít nước phun sương ẩm hàng ngày.
- Khoảng 1-2 tuần sau, các rễ mới nhú ra, đợi khi rễ non cắm vào giá thể thì đổ thêm một lớp đất vào.
- Sau 1-2 tháng cây phát triển ổn định trở lại, bón phân, tưới nước bình thường.
Trên đây là một vài kinh nghiệm chăm sóc hoa lan hồ điệp từ cây non mới mua về đến lúc nở hoa vào dịp tết và chăm sóc để tái nở hoa vào năm tiếp theo.
Chúc các bạn sớm có được 1 chậu cây cảnh hoa lan hồ điệp ưng ý và có thể chưng thật lâu vừa làm đẹp cho căn nhà vừa có thêm một thú chơi mới tao nhã và thú vị.